Hoe gevaarlijk is roetschorsziekte?

In de afgelopen jaren heeft deze infectieziekte zich steeds meer verspreid in Duitsland. Landelijk waren er steeds meer gevallen bekend waarin esdoorns de typische ziekteverschijnselen vertoonden. De ziekte wordt bevorderd door bepaalde aandoeningen en wordt meestal pas laat herkend.

De roetschorsziekte treft vooral esdoorns

De belangrijkste dingen in het kort

• Roetschorsziekte is een schimmelinfectie die esdoorns aantast. De ziekteverwekker wordt beschouwd als een zwakke schimmel, wat leidt tot de langzame dood van de bomen. Een uitbraak van de ziekte wordt bevorderd door hete en droge zomermaanden.
• In Duitsland wordt voornamelijk de gewone esdoorn aangetast. Noorse en veldesdoorns kunnen ook de typische schorsnecrose, stamscheuren en slijmstromen vertonen.
• Er kan een risico zijn op verwarring met de niet-meldingsplichtige ziekte. Een duidelijke soortinfectie is mogelijk door mycologen. Als er een vermoeden bestaat, moeten de verantwoordelijke autoriteiten worden geïnformeerd.
• De sporen kunnen worden ingeademd en verschillende symptomen veroorzaken. Bosarbeiders en mensen in gebieden met besmette bomen lopen gevaar.

Wat is roetschorsziekte?

Roetschorsziekte wordt veroorzaakt door een schimmel

Roetschorsziekte (volgens de oude spelling ook wel: roetschorsziekte) is een ziekte bij bomen die wordt veroorzaakt door de sporen van een zwakke parasiet. De Latijnse naam van dit soort paddenstoel is Cryptostroma corticale. Het nestelt zich in ziek hout. Aangetast hout lijkt verkoold, wat leidde tot de Duitse naam.

Ontwikkeling en verloop van de ziekte

De schimmelsporen worden beschouwd als de belangrijkste bron van infectie. Ze hebben een groot verspreidingspotentieel en worden al afgezet in de schors van gezonde bomen, waar ze overleven tot het moment van infectie. Ze infecteren de boom door via wonden in het organisme te dringen of door blootliggend hout af te breken.

De schimmel verspreidt zich massaal op ziek hout. Zijn mycelium groeit door het vezelige weefsel, waarna de boom deze aangetaste gebieden afsluit van het gezonde hout. Als de schimmel het cambium binnendringt, worden zwartbruine sporenbedden gevormd.

Typisch verloop van de ziekte:

1. geïnfecteerde bomen krijgen een kale kroon
2. Waterscheuten ontstaan ​​in het onderste stamgebied
3. Slijmerige plekken vormen zich op de stam
4. De bast zwelt op als bellen en bladdert na verloop van tijd in langwerpige reepjes af
5. roetzwarte oppervlakken verschijnen
6. Miljoenen poriën vormen stof

Als een esdoorn lijdt aan roetschorsziekte, kan het afstervingsproces enkele jaren duren, afhankelijk van de gezondheid van de boom. Ernstig verzwakte bomen sterven binnen één groeiseizoen volledig af. Een infectie kan van buitenaf lang onopgemerkt blijven, maar van binnen verspreidt de schimmel zich steeds meer en verzwakt het hout.

Wat begunstigt de ziekte

Cryptostroma corticale is een warmteminnende schimmel die wordt begunstigd door droge en warme klimaten. Het kan onder deze omstandigheden gedijen en massa's sporen produceren die optimaal door de wind worden verspreid. Door de waterschaarste verzwakken de bomen, wat de ziekteverwekker extra kansen geeft om te groeien en zich te verspreiden.

• De hete zomers van de afgelopen jaren hebben de verspreiding van de ziekte bevorderd
• oudere bomen zijn goed ingegroeid en krijgen daardoor beter water
• jonge bomen zijn vatbaarder vanwege het minder ontwikkelde wortelstelsel

De schimmel profiteert aanzienlijk van klimaatverandering, waardoor de zomermaanden met weinig regen en hoge temperaturen ontstaan. Onder laboratoriumomstandigheden vertoonde de soort een optimale groei als de thermometer op 25 graden stond. Dit resultaat bevestigt het feit dat
Cryptostroma corticale heeft een warmteminnend karakter.

Aangetaste bomen

De roetschorsziekte komt in Duitsland voor op esdoorns. Een infectie van appelbomen is nog niet bekend. Het is niet duidelijk vastgesteld dat beuken ook worden aangetast. In het verleden zijn er alleen verdachte gevallen geweest. In Berlijn kon worden opgemerkt dat de schimmel zich voornamelijk verspreidt op gewone esdoorn en, iets minder vaak, Noorwegen en veldesdoorns aanvalt. Deze waarneming geldt ook voor de andere verspreidingsgebieden van de paddenstoelensoort in Duitsland.

Kort overzicht:

• Schimmel treft ook linde- en hickorynoten in Noord-Amerika
• Ziekten bij berken zijn in geïsoleerde gevallen bevestigd
• Sieresdoorns in Duitsland zijn tot dusver gespaard gebleven

inval

Sycamore esdoorn en zijn lagere weerstand

De esdoornsoort wordt minder getroffen door de ziekte waar optimale omstandigheden op het terrein heersen. Cryptostroma corticale is afhankelijk van voorbeschadigd hout, dat de schimmel als poort gebruikt. Als de gewone esdoorn gedijt op een bosbodem met een optimale pH-waarde van 6.0 kan de opname van fosfor optimaal plaatsvinden.

Ook qua vitaliteit speelt vocht een grote rol, want de boomsoort houdt van frisse omstandigheden. Als er in de zomer nog jaren met lange periodes van droogte en hitte zijn, kan de besmettingssituatie op dergelijke optimale locaties in de toekomst ook veranderen.

Hoe roetschorsziekte te herkennen

De bast sterft volledig af en komt los van de stam

Een definitieve identificatie van de schimmel is alleen mogelijk als de sporen onder de microscoop worden geïdentificeerd. Er zijn een aantal andere schimmels die zwartachtige afzettingen op hout achterlaten. Als een boom wordt aangetast door roetschorsziekte, lijdt hij aan bladverwelking en overmatig bladverlies. De kroon vertoont geleidelijk tekenen van overlijden. Als geïnfecteerd stamhout wordt gekapt, wordt groenachtige, bruine of blauwachtige verkleuring zichtbaar. Ze zijn een gevolg van de uitsluitingsreactie.

Duidelijke infectiepatronen:

• Slijm stroomt: stroperig plantensap roodachtig tot zwartachtig gekleurd door schimmelsporen
• Rindennekrosene: lokale dood van de bast, waaronder roetachtig sporenstof zich verzamelt
• Longitudinale scheuren: Stam scheurt open door verstoorde waterhuishouding, waardoor schors afbladdert

Evaluatiesleutel voor het verloop van de ziekte

Het Beierse Staatsbureau voor Landbouw (afgekort LFW) heeft een “kredietbeoordelingssleutel voor de beoordeling van platanen” ontwikkeld waarmee het stadium van de ziekte kan worden beoordeeld. Dit is onderverdeeld in vijf klassen en toont de typische symptomen die de kijker het eerst opvallen.

Klasse	Gesundheitszustand	symptomen
0	goed	geen
1	enigszins verzwakt	Wateraders, dood hout in de kruin
2	duidelijk verzwakt	Schors schilfert selectief af, sporenbedden worden zichtbaar
3	ernstig verlies van vitaliteit	grotere stukken schors afgeschilferd, veel kroon dood hout
4	dood	Grote stukken schors afgeschilferd, hout verkoold

Gevaar voor verwarring

Het is voor het ongetrainde oog bijna onmogelijk om roetschorsziekte te herkennen. Er zijn een aantal andere schimmels die soortgelijke ziekten veroorzaken. Een betrouwbare identificatie van de soort vereist microscopie van de schimmelsporen. Monsters kunnen voor onderzoek naar mycologen worden gestuurd.

Stegonsporium-Ahorntriebsterben

De schimmel Stegonsporium pyriforme is verantwoordelijk voor deze ziekte. Hij profiteert ook van droge omstandigheden en ontwikkelt zwarte sporenbedden, zodat verwarring met roetschors niet ongewoon is. Deze schimmel infecteert verzwakte en eerder zieke bomen via wonden en gebroken takken. De besmette tak sterft dan. Er zijn enkele aanwijzingen die een betere identificatie van ziekten mogelijk maken:

• komt voornamelijk voor op jonge planten
• scherpe overgang tussen levende en dode scheutsectie
• Sporenbedden herkenbaar als zwarte en ronde vlekken op de scheuten
• plaatselijk beperkte tekenen van overlijden

Platte hoekschijf

Achter deze soort zit de Diatrype-stigma-schimmel. Hierdoor ontstaat een korstachtige coating met een zwarte kleur. De korstjes zijn ongeveer een millimeter dik en ontwikkelen zich onder de schors. In de loop van de tijd wordt dit losser, waardoor de sporenbedden zichtbaar worden. Deze hebben een fijn gestippeld oppervlak en zien er soms littekenachtig of gebarsten uit met de jaren. De platte hoekschijf is een veel voorkomende schimmel die voorkomt op dood hout van berken-, eiken-, beuken- en esdoorns.

Vuurkorst schimmel

Zwarte korstjes die eruit zien alsof ze verbrand zijn, vormen in het geval van de brandkorstschimmel

Kretzschmaria deusta ontwikkelt korstvormige sporenbedden die overwegend zwart van kleur zijn en een uitpuilend tot bultachtig oppervlak hebben met een uitpuilende rand. De paddenstoel is erg hard en voelt naarmate hij ouder wordt aan als houtskool. Hierdoor ontstaan ​​houtskoolachtige plekken, die vooral over het onderste stamgebied tot aan de wortels verschijnen. Deze paddenstoel leeft voornamelijk op beuken en lindebomen. Af en toe koloniseert het esdoorns.

• veroorzaakt zogenaamde schimmelrot in wortels
• vaak geen schade zichtbaar van buitenaf
• Steenkoolachtige korstcoatings zijn meestal pas herkenbaar nadat de stammen zijn afgebroken

Is er een meldingsplicht?

In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen, bestaat er in Duitsland geen meldplicht voor roetschorsziekte. Dit zou de monitoring van de ziekte in Duitsland veel gemakkelijker maken, maar zou veel moeite kosten. Als u vermoedt dat het een roetschorsziekte is, dient u dringend contact op te nemen met een van de volgende:

• Officiële informatiecentra voor gewasbescherming van de deelstaten (diensten voor gewasbescherming)
• Groenkantoor of lagere natuurbeschermingsautoriteit in uw regio
• lokaal boomverzorgingsbedrijf
• Bosbouwdienst of het verantwoordelijke stads- of gemeentebestuur

Let op: neem sporenmonsters niet overhaast

Een vermoedelijke besmetting moet worden bevestigd door een bevoegde autoriteit in uw federale staat, zelfs als de roetschorsziekte niet meldingsplichtig is. U kunt sporenmonsters van de paddenstoelen naar de betreffende kantoren sturen, maar u dient contact op te nemen met het personeel voordat u de monsters opstuurt. Ze zullen u vertellen hoe u verder moet gaan. Het nemen van een monster is niet zonder risico, aangezien de sporen de menselijke luchtwegen binnendringen en gezondheidsrisico's opleveren.

Wees extra voorzichtig bij het kappen van bomen

Autoriteiten adviseren extra voorzichtigheid als aangetaste bomen moeten worden gekapt. Het is zinvol om een ​​ruime barrière te hebben, zodat wandelaars niet worden blootgesteld aan het risico van sporenstof. Idealiter worden de bomen gekapt bij vochtig weer, want dan is de stofontwikkeling relatief laag. Bosarbeiders moeten zichzelf uitrusten met beschermende kleding en ademhalingsmaskers dragen. Het gekapte hout moet onder dekzeilen worden opgeslagen totdat het naar een afvalverbrandingsinstallatie wordt vervoerd.

Aanbevolen beschermingsmiddelen:

• Beschermend pak voor het hele lichaam
• Hoed en bril
• FFP2-klasse ademhalingsmasker

Informatie voor hobbytuiniers

De ziekte treft voornamelijk platanen, die zelden in privétuinen groeien. Wie nog een statig exemplaar bezit, dient bij verdenking snel te handelen. Tot nu toe is het niet mogelijk om de schimmelziekte te bestrijden. Er is geen informatie over een succesvolle behandeling met fungiciden. Zodra de sporenbedden zichtbaar worden, sterft de boom. Het is daarom belangrijk om aangetaste bomen te onderzoeken op de ziekte, zelfs als ze de minste ziekteverschijnselen vertonen.

YouTube

Kappen door gespecialiseerde bedrijven noodzakelijk

Deskundigen waarschuwen voor het zonder toestemming kappen van zieke bomen. Dit werk moet worden gedaan door boomverzorgingsbedrijven. Het gekapte hout mag niet als brandhout worden gebruikt, omdat bij het hakken grote hoeveelheden van de schimmelsporen in de lucht terechtkomen. Afvoer via gevaarlijk afval is voorzien voor besmet hout.

Informatie over verwijderingskosten:

• Afvoeren is tijdrovend en kan duur zijn
• Inzamelpunten moeten besmet hout goed kunnen verbranden
• Prijzen tot 400 euro per ton hout zijn mogelijk

Advies

Als geïnfecteerde bomen in uw omgeving moeten worden gekapt, vermijd dan wijdverbreid gebruik van het gebied. Als u eerder ziek bent geweest, kunt u uzelf ook beschermen door een FFP2-fijnstofmasker met uitademventiel te dragen.

Roetschorsziekte: mensen kunnen ziek worden

De schimmelsporen zijn slechts enkele micrometers groot en komen bij inademing in de longen terecht. De eerste symptomen treden op na zes tot acht uur en kunnen lang aanhouden. In zeldzame gevallen duurt het een paar dagen tot weken om te herstellen. Allergiesymptomen zoals droge hoest verdwijnen meestal zodra het gebied met sporenstof achterblijft. Als de schimmelsporen sterk geconcentreerd zijn en gedurende een lange periode worden ingeademd, kan dit leiden tot ontsteking van de longblaasjes. Dergelijke gevallen zijn tot op heden bekend uit Noord-Amerika.

Symptomen van herhaald en intensief contact:

• droge, irriterende hoest
• Koorts en koude rillingen
• Moeite met ademhalen in rust
• algemeen gevoel van ziekte met hoofdpijn en pijn in het lichaam

Kwetsbare mensen

Er kan een gezondheidsrisico bestaan ​​voor mensen die intensief contact hebben met de aangetaste boom of die zich in gebieden met zieke bomen bevinden. Dit geldt ook voor bosarbeiders of boomverzorgers die de taak hebben om zieke bomen te kappen. Symptomen treden pas op na een lange periode van contact.

Meestal hoeven mensen zich geen zorgen te maken. Er bestaat een gezondheidsrisico in gebieden met besmette bomen.

Mensen met ademhalingsproblemen moeten de getroffen gebieden vermijden. Champignonplukkers en gezonde wandelaars hoeven zich geen zorgen te maken als ze in de buurt van zieke bomen komen. Omdat er nauwelijks informatie is over ziektegevallen, kan het risico alleen worden ingeschat.

inval

Eerste bekende ziektegeval in 1964

Een meester-tuinman die in dienst was van het Berlijnse tuinbouwbureau klaagde over ernstige irritatie van de luchtwegen, diarree en braken nadat hij hout had fijngehakt dat in de kelder was opgeslagen. Tijdens dit werk merkte hij dat er schimmelsporen in de kamer rondvliegen. Deze ontwikkelden zich in het hout van esdoornstammen die voorheen groen en gezond waren opgeslagen. Uit onderzoek bleek dat het de schimmel Cryptostroma corticale was.

Behandeling

Het is meestal niet nodig om de aandoening te behandelen, aangezien de symptomen meestal vanzelf verdwijnen. Bij ernstige allergische reacties moet het alarmnummer worden gebeld. Uitspraken over mogelijk contact met besmette bomen of verblijf in met sporen besmette gebieden zijn noodzakelijke informatie voor de behandelende arts.

Voorkom roetschorsziekte

Jonge platanen hebben veel water nodig om te gedijen

Om bomen te beschermen tegen infectie met de zwakke parasiet, is optimale zorg noodzakelijk. De voornamelijk aangetaste platanen dienen op jonge leeftijd voldoende water te krijgen zodat de waterbalans niet stil komt te staan ​​en de bomen gezond groeien. In warme maanden is extra irrigatie nodig voor alle bedreigde houtachtige planten om het risico op droogtestress te minimaliseren.

Advies

Een vitale boom die optimaal kan worden verzorgd, kan zich met actieve afweermechanismen verdedigen tegen het binnendringen van de sporen. Het produceert bijvoorbeeld hars en wast sporen uit. Het onderhouden van de watervoorziening is daarbij essentieel.

Oorspronkelijke verspreiding en verspreiding

De Duitse Vereniging voor Mycologie is van mening dat de veroorzaker van deze ziekte oorspronkelijk uit Noord-Amerika kwam en in de jaren veertig werd overgedragen. Op dat moment dook de ziekte op in het VK. Voor zover bekend werden esdoornsoorten in de rest van Europa pas na de hitte van 1940 door de schimmel aangetast.

Situatie in Duitsland

Tot nu toe zijn er niet genoeg gegevens om een ​​zinvol beeld te krijgen van de verspreiding van de schimmel. Dit komt doordat aangetaste bomen lange tijd onontdekt blijven en gevallen pas bekend worden als er specifiek naar wordt gezocht. Tot 2017 waren er slechts enkele gevallen. Na de hete zomer van 2018 waren er meer meldingen van de ziekte, die het jaar daarop voortduurden.

• Baden-Württemberg: eerste bewijs voor heel Duitsland in 2005 in de regio Karlsruhe
• Hessen: Verspreiding van de schimmel sinds 2009
• Berlijn: eerste officiële infectie 2013
• Bayern: eerste bevestigde geval in 2018, waarbij wordt uitgegaan van wijdverbreide verspreiding

Häufig gestellte Fragen

Heeft de roetschorsziekte invloed op appelbomen?

Nee, er is waarschijnlijk een vergissing. De fruitbomen worden vaak getroffen door schorsvuur. Het belangrijkste onderscheidende kenmerk van deze schimmelziekte zijn bruine vlekken in de buitenste celdelingslaag, die onder de bast ligt. Deze bruinkleuring is scherp afgebakend van gezond weefsel. Appelbomen lijden aan deze infectieziekte vooral aan de stam en sterke takken. In deze gebieden worden steeds vaker scheuren in de schors waargenomen, die niet goed genezen. Er verschijnen na verloop van tijd uitgesproken zwarte vlekken.

Verder verloop van de ziekte:

• Spinthout en kernhout kunnen worden aangetast als het wordt blootgesteld aan verwondingen
• Cambium sterft over een groot gebied zodat het spinthout wordt blootgesteld
• uitgebreide infectie kan leiden tot de dood van de boom

Wanneer verspreiden de sporen zich vaker?

De sporen van Cryptostroma corticale ontwikkelen zich in een laag van enkele millimeters dik onder de boomschors. Deze laag lijkt poederachtig. Zodra de dode bast loslaat, worden de sporenbedden blootgelegd. Dan zorgen wind en neerslag ervoor dat de sporen worden weggeblazen of weggespoeld. Zelfs de geringste aanraking van aangetaste rompgebieden kan een stofwerveling veroorzaken.

Is gezond esdoornhout geschikt als brandhout?

Deskundigen vermoeden dat de ziekteverwekker die de roetschorsziekte veroorzaakt, een endofyt is. Dergelijke organismen leven in de vegetatie van de plant, die onder optimale groeiomstandigheden niet ziek wordt. Pas als de omstandigheden veranderen ten gunste van de ontwikkeling van sporen, breekt de ziekte uit. Dergelijke theorieën zijn gebaseerd op observaties: in gezond hout dat zonder symptomen werd opgeslagen, kon later een infectie met de roetschorsziekte worden vastgesteld. Dit geeft aanleiding tot bezorgdheid dat zogenaamd gezonde stamdelen als brandhout moeten worden gebruikt.

Waarom worden platanen vaker aangevallen dan Noorwegen en veldesdoorns?

Een aanname is gelegen in de eisen die aan de watervoorziening worden gesteld. De gewone esdoorn geeft de voorkeur aan een koel en vochtig bergklimaat. De soort tolereert geen watertekorten gedurende lange tijd, waardoor verzwakkingsverschijnselen sneller optreden dan bij de verwante soort. De veldesdoorn geeft ook de voorkeur aan vochtige bodems. Dit gaat echter goed om met veranderende droge omstandigheden. De Noorse esdoorn gedijt goed in continentale klimaten en is iets beter aangepast aan meer extreme schommelingen.